Polyvagaaltheorie voor dummies (vervolg)

De theorie is ontwikkeld door Stephen Porges, en wordt door vele behandelaars ingezet bij het behandelen van trauma en (gerelateerde) onverklaarde lichamelijke klachten. Het is een theorie over hoe het automatisch zenuwstelsel werkt.

Er zijn de 3 hoofdprincipes:

1. Hiërarchie
   De shutdownstand (immobilisatie) is evolutionair het eerst gevormd, dan de stressstand (mobilisatie) en de staat van sociale betrokkenheid (veilig) als laatst. Het wisselen tussen de standen kun je zien als het opklimmen en afdalen van een ladder, met shutdown onderaan, stress in het midden en veilig bovenaan. Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat je vastzat in de shutdownstand, en dan eerst door de stressstand heengaat voordat je in de veilige stand komt. 
2.  Neuroceptie
   Je lichaam ontvangt continu informatie over hoe veilig de omgeving is, bijvoorbeeld door (onbewust) te kijken naar iemands gezichtsuitdrukking. Is die vriendelijk of onvriendelijk, ontspannen of gestrest? Dit wordt neuroceptie genoemd. De informatie die je via neuroceptie opdoet beïnvloed in welke stand je lichaam gaat, en ook andersom: je stand bepaalt hoe alert je bent op gevaar en hoe de prikkels binnenkomen.
3. Co-regulatie
   We zenden onbewust continu signalen uit van veiligheid en onveiligheid. Deze pikken we van elkaar op, en zo kunnen we elkaar veilig of juist onveilig doen voelen. Dit zie je ook bij dieren: denk aan een kudde herten die staat te grazen aan de rand van een bos. Zodra een hert geluid opmerkt en opschrikt van het grazen, zijn vrijwel gelijk alle anderen ook alert op gevaar. Andersom werkt ook: zodra één hert tekenen van ontspanning begint te vertonen wordt het voor de anderen ook makkelijker om weer te ontspannen. Dit heet co-regulatie. Bij mensen kun je denken aan hoe een ouder een kind geruststelt, hoe je kalmeert in bijzijn van een goede vriend of hoe de paniek van één persoon overslaat op een hele groep. De 'positieve' co-regulatie is iets wat je gericht kunt inzetten in het herstellen van stress en trauma.

Niet iedereen is enthousiast over de polyvagaaltheorie. Lees bijvoorbeeld dit kritische artikel, dat een gebrekkige neurowetenschappelijke basis noemt. Voor mij maakt het weinig uit: een theorie hoeft niet te kloppen of bewezen te zijn om mee te kunnen werken. De polyvagaaltheorie geeft mij een kader om mezelf beter te begrijpen, en handvatten om mezelf te begeleiden naar een prettigere staat van zijn. Daarom deel ik met jullie wat ik ervan begrijp, en hoe het voor mij werkt. 

Nog meer weten? 

Kijk op de website van het Polyvagal Institute, of werp een blik op een van de talloze boeken over dit onderwerp. Ik heb goede ervaringen met:

• Activeer je nervus vagus - Luc Swinnen
• De nervus vagus als bron van herstel - Stanley Rosenberg (m.n. vanwege de oefeningen achterin)
• De polyvagaaltheorie in de therapie - Deb Dana